Miasto

Początek miastu dała fabryka lniarska - Stara Przędzalnia - która powstała na terenie dzisiejszego Żyrardowa w 1829 roku na zlecenie rządu Królestwa Polskiego. Żyrardów zawdzięcza swą nazwę pierwszemu dyrektorowi technicznemu fabryki, Philipowi de Girard. Był on m. in. wynalazcą maszyny do mechanicznego przędzenia lnu. Była to jedna z największych i najnowocześniejszych fabryk lniarskich w ówczesnej Europie.

Po przejęciu fabryki w drugiej połowie XIX w. przez dwóch niemieckich przemysłowców: Karola Dittricha i Karola Hielle została ona rozbudowana, a wraz z nią osada fabryczna. Żyrardów jako osada fabryczna, został usytuowany w środku obszaru, który przed 300 laty pokrywała wielka puszcza leśna. Nazywano ją Puszczą Bolimowską, Wiskicką, Jaktorowską i Korabiewską.

Osada fabryczna w XIX w. tworzyła osiedle dla robotników i kadry kierowniczej fabryki, znajdowały tam kościoły, szkoły, przedszkole, szpital, resursa, dom kultury "Ludowiec", pralnia, a nawet kręgielnia i łaźnia miejska. Ten zabytkowy kompleks obejmuje centralną część miasta o powierzchni ok. 70 ha. Osadę charakteryzuje zarówno specyficzny porządek urbanistyczny, jak i różnorodność form i stylów architektonicznych. Wynika to ze zróżnicowania narodowościowego mieszkańców ówczesnego XIX-wiecznego Żyrardowa. W fabryce pracowali Polacy, Niemcy, Czesi, Żydzi, Anglicy, Szkoci, Irlandczycy.

Powszechnie uważa się, iż zabytkowe centrum Żyrardowa jest jedynym w Europie, zachowanym w całości, zespołem urbanistyczno-architektonicznym miasta przemysłowego przełomu XIX i XX wieku. Ponieważ budynki mieszkalne i użyteczności publicznej nadal pełnią swoją funkcję, kompleks ten jest nazywany "żywym skansenem".

Żyrardów jest jedną z osad robotniczych, które próbowano budować według projektów tzw. miast idealnych, czy "miast ogrodów". Dzięki temu można zaliczać Żyrardów do grona jednego z najważniejszych osiągnięć europejskiej urbanistyki  XIX wieku. W roku 1916 Żyrardów otrzymał prawa miejskie.

W Żyrardowie odbywa się prowadzony przez Władze Miasta ciągły proces rewitalizacji budynków mieszkalnych, użyteczności publicznej oraz osady fabrycznej ze środków samorządowych oraz prywatnych inwestorów. Stanowi ona niepowtarzalną w skali całego kraju atrakcję.

Po nowym podziale administracyjnym kraju, Żyrardów stał się miastem powiatowym. W skład powiatu żyrardowskiego wchodzą gminy: Żyrardów, Mszczonów, Puszcza Mariańska, Radziejowice i Wiskitki.

W okolicach miasta znajduje się ok. 170 cennych zabytkowych obiektów i atrakcji turystycznych (pałace, dwory, sanktuaria i kościoły). Sąsiedztwo Puszczy Bolimowskiej i rezerwatu rzeki Rawki zapewnia mieszkańcom Żyrardowa wspaniałe warunki do aktywnego wypoczynku (trasy rowerowe i piesze, spływ kajakowy Rawką, ośrodki jeździeckie).

Jednym z najciekawszych i najbardziej spektakularnych działań rewitalizacji Żyrardowa jest budowa loftów w zabytkowej przędzalni lnu. Adaptując budynek do nowej funkcji zachowane będą wszystkie wartościowe detale architektury postindustrialnej z początku XIX wieku.

Po zakończeniu rewitalizacji Żyrardów będzie jednym z najpiękniejszych miast w Polsce, a unikalna w skali europejskiej architektura przyciągnie pasjonatów turystyki industrialnej, jak i turystów chcących spędzić czas w pięknym miejscu z dala od zgiełku wielkich miast.